Ελίτσες, μικρές και μυρωδάτες, που τρώγονται και σαν τσίμπημα.

ΓΛΥΚΟ ΑΜΥΓΔΑΛΟΥ

Το Λιμνάτι είναι γνωστό σαν το χωριό με την μεγαλύτερη παραγωγή αμυγδάλων σε ολόκληρη την Κύπρο. Έτσι οι κάτοικοι της κοινότητας, εκτός από την χρήση του αμυγδάλου στην παραγωγή του σιουτσιούκου, έκαναν και γλυκά με το αμύγδαλο.

Για να κατασκευάσουμε γλυκό αμυγδάλου πρέπει για αρχή να ασπρίσουμε τα αμύγδαλα και να τα ξεφλουδίσουμε. Στην συνέχεια τα αμύγδαλα θα τα αλέσουμε. Ετοιμάσουμε σιρόπι (νερό, ζάχαρη, μαστίχα, ανθόνερο, λεμόνι) το οποίο προσθέτουμε λίγο-λίγο στα αλεσμένα αμύγδαλα μέχρι να γίνουν όλα μαζί μια ομοιόμορφη μάζα. Μετά το γλυκό συσκευάζεται σε γυάλινα μπουκαλάκια και είναι έτοιμα για κατανάλωση.

Σήμερα το «Κτήμα Ερωτόκριτος» κατασκευάζει τα γλυκά αμυγδάλου καθώς και παλουζέ, σιουτσιούκο και κιοφτέρκα, στο νέο ιδιόκτητο εργοστάσιο τους που βρίσκεται στα διοικητικά σύνορα του γειτονικού χωριού Κορφή. Το εργοστάσιο είναι υπερσύγχρονο και περιλαμβάνει εκτός από το εργαστήριο για την κατασκευή των πιο πάνω γλυκών, και ελιόμυλο. Στο εργοστάσιο υπάρχει επίσης και μουσείο αφιερωμένο στο σταφύλι και την ελιά καθώς και παραδοσιακό καφενείο - εστιατόριο.

ΡΕΣΙΝ

Το ρέσιν είναι παραδοσιακό κυπριακό έδεσμα από σιτάρι ψημένο σε ζωμό κρέατος σαν πιλάφι. Το ρέσιν προσφερόταν στους πολυπληθείς προσκεκλημένους κατά το φαγοπότι και την διασκέδαση που ακολουθούσαν την τελετή του γάμου. Η διαδικασία της τελετουργικής παρασκευής του άρχιζε δύο-τρεις μέρες πριν από τον γάμο και αποτελούσε μέρος των εθίμων του παραδοσιακού κυπριακού γάμου.

Κύριο συστατικό για το ρέσιν είναι το σιτάρι. Το σιτάρι καθαριζόταν και στη συνέχεια μεταφερόταν, μέσα σε σκαφίδια σκεπασμένα με κόκκινες μαντίλες και με συνοδεία μουσικών οργάνων και τραγουδιών, στην βρύση του χωριού. Εκεί οι κοπέλες που βοηθούσαν στην προετοιμασία του γάμου το έπλεναν και κατόπιν το μετέφεραν πίσω στο σπίτι όπου το άπλωναν για να στεγνώσει. Την επόμενη μέρα, πάλι με την συνοδεία μουσικών οργάνων και τραγουδιών, το άλεθαν. Το άλεσμα του γινόταν στο χερομύλι που όμως το γύριζαν ανάποδα. Με αυτό τον τρόπο το σιτάρι δεν έλειωνε αλλά ξεφλουδιζόταν και έσπαζε ελαφρά. Μετά το έψηναν. Το ψήσιμο του σιταριού γινόταν σε μεγάλα δοχεία (καζάνια) και μέσα στον ζωμό στον οποίο πριν είχαν βραστεί και ψηθεί τα κρέατα. Κομμάτια κρεάτων και λίπη αφήνονταν μέσα στα καζάνια, μαζί με το σιτάρι. Πρόσθεταν δε και διάφορα αρωματικά. Το ψήσιμο έπαιρνε πολλές ώρες και απαιτούσε συνεχές ανακάτεμα με μεγάλη ξύλινη κουτάλα. Τελικά γινόταν ένας εύγευστος πηκτός χυλός.

Σήμερα ρέσιν παρασκευάζεται ακόμη σε μερικές μεμονωμένες περιπτώσεις όπου ο γάμος ακολουθεί τα παλιά παραδοσιακά έθιμα, ωστόσο δεν ακολουθείται ολόκληρο το παλιό τελετουργικό της προετοιμασίας και της παρασκευής του.

Στο Λιμνάτι ο κ. Γιώργος Ζαβρός παρασκευάζει ρέσιν για διάφορους γάμους και εκδηλώσεις. Ο ίδιος έμαθε από τον θείο του που πήγαινε και τον βοηθούσε.

Το Σάββατο το πρωί θα σφάξει την αίγια, συνήθως μεγάλης ηλικίας για να είναι το κρέας της σφικτό και να έχει αρκετό λίπος. Θα το καθαρίσει και θα το κόψει σε μεγάλα κομμάτια. Το απόγευμα θα βάλει τα κρέατα μαζί με νερό μέσα στο χαρτζί και θα το βάλει πάνω στην νυστιά για να βράσει. Θα προσθέσει άλας και ακολούθως θα το ξαφρίζει. Θα προσθέσει 4 κιλά κρεμμύδια κομμένα σε φέτες και θα σιγοψήνονται μέχρι την Κυριακή το πρωί. Την Κυριακή το πρωί θα αφαιρέσει το κρέας από το χαρτζί και θα το καθαρίσει από τα κόκκαλα. Στην συνέχεια θα κουλιάσει το ζωμό σε άλλο χαρτζί. Θα καθαρίσει καλά το πρώτο χαρτζί και θα βάλει μέσα το καθαρισμένο κρέας και τον ζωμό. Θα βάλει το χαρτζί πάνω στην νυστιά μέχρι να βράσει. Θα πλύνει το σιτάρι καλά, που είναι ήδη αλεσμένο με τον ειδικό τρόπο που περιγράψαμε πιο πάνω και θα το βάλει μέσα στο χαρτζί και θα το ανακατεύει για 3-4 ώρες. Κατά την διάρκεια του ανακατέματος προσθέτει νερό και άλας. Στην αρχή η φωτιά είναι δυνατή και στην συνέχεια μειώνει την ένταση της. Την τελευταία ώρα το ρέσιν ψήνεται μόνο με τα κάρβουνα. Το κατεβάζει από την νυστιά, το σκεπάζει και το αφήνει για 4-5 ώρες για να απορροφήσει το σιτάρι τον ζωμό. Μετά τις ώρες αυτές το ρέσιν είναι έτοιμο για κατανάλωση.

ΖΙΒΑΝΙΑ

Ζιβάνα ή ζιβανία από τη λέξη ζίβανα (στέμφυλα). Είναι το απόσταγμα κρασιού που παράγεται σε ειδικά καζάνια με τη μέθοδο της απόσταξης. Συνήθως η περιεκτικότητα της σε οινόπνευμα κυμαίνεται κατά μέσο όρο από 47-52%. Από την περίοδο της βενετοκρατίας μέχρι σήμερα η παραγωγή ζιβανίας αποτελεί μια βασική ασχολία και σημαντική πηγή εισοδήματος για τους Κυπρίους αμπελουργούς. Η απόσταξη της ζιβανίας είναι μια πατροπαράδοτη τέχνη που για αιώνες μεταδίδεται από γενιά σε γενιά σ' όλα σχεδόν τα κρασοχώρια, της Κύπρου.

Για να παρασκευάσουμε καλή ποιότητα ζιβανίας τα σταφύλια που θα χρησιμοποιηθούν πρέπει να είναι ώριμα και υγιή, χωρίς λιώμα. Ο μούστος που θα χρησιμοποιηθεί για τη ζύμωση δεν πρέπει να είναι πέραν των 12-13° μπωμέ ώστε να έχει μια συμπληρωμένη ζύμωση. Όταν το μπωμόμετρο δείξει κάτω από το μηδέν, σημαίνει ότι η ζύμωση συμπληρώθηκε και ότι το σάκχαρο μετατράπηκε σε οινόπνευμα. Τότε το κρασί και τα τσίπουρα μπαίνουν μέσα στο καζάνι το οποίο γεμίζεται περίπου μέχρι τα 4/5.


Στη βάση του καζανιού τοποθετούνται «μαζιά» για να μην κολλούν τα ζίβανα στον πάτο. Επίσης πριν κλειστεί το καζάνι με τα ζίβανα τοποθετούνται και πάλι «μαζιά» για να πιέζουν τα ζίβανα. Μετά απ' αυτό ανάβεται η φωτιά με ξύλα. Μόλις αρχίσει να βγαίνει η ζιβανία ελαττώνεται η δύναμη της φωτιάς γιατί κατά την απόσταξη η φωτιά πρέπει να είναι σταθερή και μέτρια.

Η ζιβανία έχει πολλές χρήσεις. Χρησιμοποιείται ευρύτατα για θεραπευτικούς σκοπούς, όπως για εντριβές, για κρυολογήματα, για απολύμανση πληγών, για λιποθυμίες, για πονόδοντο, ως τονωτικό ποτό τον χειμώνα κ.ά. Χρησιμοποιείται επίσης και σαν αλκοολούχο παραδοσιακό ποτό.

Χαλούμι

Το χαλούμι ή χαλλούμι είναι γνωστό ευρύτερα ως Κυπριακό τυρί, αν και παρασκευάζεται και παράγεται και σε άλλες περιοχές π.χ. στην Αίγυπτο. Είναι ημίσκληρο τυρί, το οποίο κατασκευάζεται από μείγμα αγελαδινού και αιγοπρόβειου γάλακτος ή εξ ολοκλήρου από αιγοπρόβειο γάλα και μπορεί να ψηθεί στη σχάρα ή στο τηγάνι.

Έχει άσπρο χρώμα και σημαντικό χαρακτηριστικό του είναι ότι δεν λειώνει στην υψηλή θερμοκρασία που αναπτύσσεται κατά το ψήσιμό του.

Στην Κύπρο ήταν ήδη γνωστό πριν από την κατάκτηση της νήσου από τους Τούρκους το 1571 μ.Χ. Στον φάκελο που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας της Κύπρου ο δόγης Leonardo Dona, ο οποίος έζησε στην Κύπρο κάνει αναφορά στο Χαλλούμι (calumi) σε χειρόγραφο έγγραφο του 1556 μ.Χ. Όσον αφορά την ετυμολογία της λέξεις υπάρχουν δύο εκδοχές: α) ότι παράγεται από την αρχαία ελληνική λέξη ἅλμη και β) ότι προέρχεται από τα αρχαία αιγυπτιακά μέσω τους κοπτικού ialom.

Η σημασία του τυριού αυτού στο νησί είναι πολύ μεγάλη ώστε να θεωρείται το κατ' εξοχήν κυπριακό τυροκομικό προϊόν, τόσο εντός της Κύπρου, όσο και στον υπόλοιπο Ελληνισμό και τη Δύση.

Εκκρεμεί ακόμη η κατοχύρωσή του στην Ε.Ε., καθώς προέκυψαν αρχικά κάποια προβλήματα μεταξύ των παραγωγών όσον αφορά τη σύνθεσή του, καθώς επίσης και κάποια προβλήματα με τους Τ/κ παραγωγούς των κατεχομένων που διεκδικούν την κατοχύρωση και του τουρκικού ονόματος hellim.

Λούντζα

Η λούντζα είναι αλλαντικό, τοπικό Κυπριακό προϊόν ιταλικής προέλευσης (lonza) από καπνιστό χοιρινό κρέας. Τρώγεται συνήθως σε φέτες και συνοδεύεται το επίσης Κυπριακό, τοπικό τυρί, χαλλούμι. Επίσης γίνεται τηγανητή ή στη σχάρα.

Κουμανδαρία

Η Κουμανδαρία (ή κουμανταρία) είναι ένα γλυκό επιδόρπιο κρασί, που παράγεται στη περιοχή Κουμανδαρίας της Κύπρου, στους πρόποδες της οροσειράς Τρόοδους. Έχει κατοχυρωθεί από την Ευρωπαική Ένωση ως προϊόν ελεγχόμενης ονομασίας προέλευσης.

Η παραγωγή κουμανδαρίας τεκμηριώνεται στην Κύπρο από το 800 π.Χ. αλλά εντατικοποιήθηκε και συστηματοποιήθηκε με τη σημερινή της ονομασία κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, όταν η περιοχή παραγωγής της ανήκε σε λατινικά μοναστικά τάγματα (La Grande Commanderie). Παράγεται από λιαστά σταφύλια.

Κατοχύρωση της χρήσης της ονομασίας ¨Κουμανδαρία¨

Η ονομασία «Κουμανδαρία» που μπορεί να χρησιμοποιείται στη σήμανση του εν λόγω οίνου λικέρ ελεγχόμενης ονομασίας προέλευσης κατοχυρώθηκε ως αυτούσια ονομασία, σύμφωνα με το άρθρο 30 του Κανονισμού ΕΚ753/2002 όπως τροποποιήθηκε πρόσφατα από τον κανονισμό ΕΚ1429/2004, χωρίς την υποχρέωση αναγραφής της ένδειξης ΟΕΟΠ (Οίνος Ελεγχόμενης Ονομασίας Προέλευσης).

Σημειώνεται ότι το δικαίωμα για διάθεση στο εμπόριο οίνον ΟΕΟΠ, μόνο με την ένδειξη ονόματος της αντίστοιχης καθορισμένης περιοχής, έχουν ελάχιστες χώρες της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης μεταξύ των οποίων και η Κύπρος.

Η εξασφάλιση του δικαιώματος για τον οίνο «Κουμανδαρία» επιτεύχθηκε ύστερα από προσπάθειες του Συμβουλίου Αμπελοοινικών Προϊόντων στα πλαίσια της συμμετοχής του στη Διαχειριστική Επιτροπή Οίνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.